Państwo Kowalscy, w zamian za prawo dożywotniego mieszkania, przekazali w drodze darowizny cały posiadany majątek, w tym również dom, na rzecz swojej dorosłej córki. Od pewnego czasu córka państwa Kowalskich przestała zupełnie się nimi interesować, wyzywa rodziców – grożąc że wyrzuci ich ze swojego domu. Państwo Kowalscy są coraz bardziej przerażeni sytuacją, a wszelkie próby rozmowy z córką jeszcze tylko ją pogarszają. Czują się wobec agresji i nieprzychylności córki bezsilnie i zastanawiają się czy wobec takiego obrotu spraw mogliby odwołać darowiznę?
Darowizna jest to, najprościej mówiąc, umowa polegająca na bezpłatnym przekazaniu na czyjąś rzecz konkretnego składnika - bądź też całości własnego majątku. Istotą darowizny jest zatem jej nieodpłatny charakter, jedna ze stron otrzymuje coś do swojego majątku na własność (obdarowany), druga natomiast dokonuje przekazania kosztem swojego majątku (darczyńca). Tak skonstruowana umowa wiąże się z pewnym ryzykiem, często bowiem dochodzi do sytuacji, że przekazanie majątku rodzi poważne konflikty- zwłaszcza w stosunkach rodzinnych. W takiej sytuacji obowiązujące przepisy prawa cywilnego regulujące problem darowizny przewidują możliwość jej odwołania przy spełnieniu ściśle określonych w ustawie przesłanek. Podstawą odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego, która może polegać zarówno na działaniu (np. sprzeczne z normami moralnymi zachowanie obdarowanego wobec darczyńcy), jak i zaniechaniu (np. niewypełnianie ciążących na obdarowanym względem darczyńcy obowiązków). Należy jednak zaznaczyć że każdy przypadek, każda sytuacja analizowana powinna być indywidualnie przy uwzględnieniu faktycznych relacji pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Obowiązujące w tym zakresie orzecznictwo sądowe jest niezwykle kazuistyczne i obszerne, co dowodzi jak problematyczne jest rozstrzyganie czy w danym konkretnym przypadku rzeczywiście zachodzą przesłanki do skutecznego odwołania darowizny. Warto zaznaczyć, że aby odwołanie darowizny było skuteczne to powinno nastąpić w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez darczyńcę obdarowanemu. Takie oświadczenie darczyńca może złożyć w ciągu roku - od momentu kiedy dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.
Wracając do opisanego na wstępie przypadku, bez wątpienia zachodzą przesłanki aby państwo Kowalscy wystąpili z oświadczeniem o odwołaniu darowizny (oświadczenie takie powinno być złożone na piśmie). Po otrzymaniu takiego oświadczenia obdarowana powinna niezwłocznie zwrócić rodzicom przedmiot darowizny.
Hanna Bukowska LL.M.