Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami dotyczącymi ochrony praw konsumentów, przedsiębiorca nie może w umowach zamieszczać tzw. klauzul abuzywnych, czyli postanowień prawnie niedozwolonych (niedopuszczalnych).
Najprościej mówiąc, klauzule abuzywne to postanowienia umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą (sprzedającym) a konsumentem, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem (zostały zawarte we wzorze przygotowanym przez sprzedającego), a także naruszają interesy konsumenta bądź określają przysługujące konsumentowi prawa czy obowiązki w sposób ewidentnie sprzeczny z tzw. dobrymi obyczajami. Tego typu postanowienia są w praktyce dla konsumentów niewiążące. Przykładem tzw. klauzuli abuzywnej może być uzależnienie od zapłacenia kary przez konsumenta możliwości rozwiązania umowy, bądź też wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego za niewykonanie (lub nienależyte wykonanie) przez przedsiębiorcę zobowiązania wynikającego z zawartej umowy.
Wśród innych, istotnych niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych) znajdują się między innymi zapisy dotyczące:
- ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności przedsiębiorcy w stosunku do konsumenta za szkody na osobie;
- zgody przedsiębiorcy na przeniesienie praw i obowiązków (wynikających z zawartej umowy) bez uzyskania zgody konsumenta;
- zamieszczenia w umowie postanowień, z którymi konsument nie zapoznał się przed jej zawarciem;
- uzależnienia zawarcia umowy od uzyskania od konsumenta przyrzeczenia zawierania dalszych, podobnych umów w przyszłości;
- przyznania przedsiębiorcy (sprzedającemu) uprawnień do dokonania wiążącej interpretacji zawartej z konsumentem umowy;
- uzależnienia wykonania umowy (spełnienia świadczenia) od okoliczności uzależnionych jedynie od woli przedsiębiorcy;
- uprawnień przedsiębiorcy do dokonania jednostronnej zmiany umowy (bez istotnej przyczyny wskazanej w treści umowy);
- nałożenia na konsumenta, który odstąpił od umowy albo nie wykonał zobowiązania obowiązku zapłaty rażąco wysokiej (wygórowanej) kary umownej;
- wyłączenia obowiązku zwrotu konsumentowi zapłaconej przez niego ceny za świadczenie niespełnione (w całości lub części), jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy;
- wyłączenia prawa konsumenta do odstąpienia od umowy, rozwiązania umowy, albo jej wypowiedzenia
- przyznania wyłącznie jednostronnego uprawnienia przedsiębiorcy do zmiany postanowień umowy.
Przy czym trzeba pamiętać, że nie można uznać za klauzule abuzywna postanowień umownych, które dotyczą ceny oraz głównych świadczeń stron, jeśli te zostały jednoznacznie i zrozumiale sformułowane w umowie!
Jeśli konsument, przypuszcza że postanowienia zawartej z przedsiębiorcą umowy mają charakter klauzul niedozwolonych, może skonsultować (zgłosić) sprawę z rzecznikiem konsumentów albo samodzielnie wytoczyć powództwo przeciwko przedsiębiorcy przed sądem powszechnym. Obowiązkiem sądu jest wnikliwe zbadanie całości okoliczności sprawy, a następnie (jeśli sąd uzna że dane postanowienie umowne jest niedozwolone) treść postanowienia zamieszczona zostaje z urzędu w tzw. Rejestrze klauzul niedozwolonych. Rejestr ten prowadzony jest przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezesa UOKiK).
Przy czym konsument może również, rezygnując z wytoczenia indywidualnego powództwa przeciwko danemu przedsiębiorcy, powiadomić o podejrzeniu zawarcia w umowie klauzuli abuzywne, Prezesa UOKiK. W takiej sytuacji Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma bowiem obowiązek wszczęcia postępowania w danej sprawie (jest to tzw. postępowanie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone). Konsument może zostać dopuszczony do udziału w takim postępowania w charakterze zainteresowanego.
Postępowanie takie kończy się wydaniem decyzji administracyjnej określającej, czy dana klauzula rzeczywiście ma niedozwolony charakter oraz czy w związku z tym zakazuje się jej dalszego wykorzystywania we wzorcach umownych. Jednocześnie trzeba jednak pamiętać, że taka decyzja Prezesa UOKiK (uznająca postanowienie wzorca umowy za klauzulę abuzywną) ma skutek wyłącznie w stosunku do danego przedsiębiorcy oraz wobec ewentualnych innych konsumentów, którzy zawarli przedsiębiorcą umowę na postawie klauzuli uznanej w decyzji za abuzywną.
Komentarze
Robek