Zastaw jest instytucją prawa cywilnego wprowadzoną w celu ochrony interesu wierzyciela. Jest to jedno z tzw. ograniczonych praw rzeczowych. Jego istota polega na tym, że rzecz ruchomą można zabezpieczyć prawem, na mocy którego wierzyciel (zastawnik) będzie mógł dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia niezależnie od tego czyją własnością stała się rzecz obciążona prawem zastawu. Oznacza to, że zastaw może zostać ustanowiony wyłącznie na rzeczach ruchomych oraz na niektórych prawach zbywalnych np. akcjach.
Warto podkreślić, że osobie, na rzecz której zastaw został ustanowiony przysługuje pierwszeństwo w zaspokajaniu roszczenia przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy obciążonej (przy czym nie dotyczy to wierzycieli, którym przysługuje na podstawie przepisów szczególnych pierwszeństwo szczególne).
Aby ustanowienie zastawu było skuteczne należy zawrzeć stosowną umowę. Umowa taka powinna zostać zwarta pomiędzy zastawcą, czyli właścicielem rzeczy, która ma zostać zastawem obciążona oraz wierzycielem, a następnie co do zasady należy rzecz wydać wierzycielowi bądź osobie trzeciej – jeśli strony wyraziły na to zgodę. Umowa zastawu jest skuteczna wobec wierzycieli zastawcy, jeśli zawarta została w formie pisemnej oraz opatrzona datą pewną.
Warto również wspomnieć, że zastaw ustanowiony później ma pierwszeństwo przed innymi, ustanowionymi wcześniej prawami rzeczowymi, chyba że wierzyciel działał w złej wierze.
Będąc w posiadaniu rzeczy zastawionej zastawnik powinien dbać o jej stan, a po wygaśnięciu zastawu zwrócić rzecz zastawcy.
Trzeba także zaznaczyć, że w sytuacji zwrotu rzeczy zastawcy, zastaw wygasa bez względu na to czy miały miejsce umowne zastrzeżenia przeciwne.
Na zakończenie należy również zwrócić uwagę, że roszczenia zastawcy o naprawienie szkody (związanej z pogorszeniem rzeczy), a także roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów poczynionych na rzecz obciążoną zastawem przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 322 kc).
Hanna Bukowska LL.M.
