Instytucja małżeństwa, przesłanki oraz skutki jego zwarcia regulowane są w prawie polskim w ustawie Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy a o jej doniosłości prawnej świadczy fakt objęcia małżeństwa również ochroną konstytucyjną. Według polskiego prawa małżeństwo jest związkiem kobiety i mężczyzny. W myśl art. 1 KRO małżeństwo zostaje zwarte w momencie, gdy kobieta i mężczyzna złożą zgodne oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński.
W artykule 18 Konstytucji stwierdza się z kolei, że małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny, który podlega ochronie i opiece Państwa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zatem, jeśli kobieta i mężczyzna złożą wspomniane wyżej oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, to małżeństwo zostaje zawarte. Alternatywą jest możliwość złożenia oświadczeń przed duchownym i sporządzenie aktu małżeństwa przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego. Istnieje również możliwość wstąpienia w związek małżeński przez obywateli polskich poza granicami kraju przed polskim konsulem (bądź osobą wyznaczoną do pełnienia funkcji konsula). Wracając do wspomnianej wyżej możliwości zawarcia związku małżeńskiego przed duchownym wywołującego jednocześnie skutki o charakterze cywilnoprawnym, nadzy wspomnieć że wynika ona z faktu zawarcia umowy regulującej stosunki pomiędzy Państwem a Kościołem Katolickim. Umowa ta zwana Konkordatem obowiązuje od roku 1998. Data ta ma bez wątpienia charakter przełomowy, wprowadzony wówczas został dualizm systemów zawierania związków małżeńskich w Polsce.
Podsumowując, według obowiązujących w polskim systemie prawnym rozwiązań legislacyjnych możliwe jest zawarcie cywilnego (laickiego) związku małżeńskiego przed Kierownikiem USC; małżeństwo konkordatowe (czyli małżeństwo zawarte przed duchownym Kościoła Katolickiego ze skutkami cywilnoprawnym) i oraz małżeństwo zawarte w formie religijnej (nie wywołujące żadnych skutków cywilnoprawnych). Przyjęte regulacje prawne nie są doskonałe, nie chronią bowiem przed zjawiskami patologicznymi np. w przypadku gdy małżonkowie pozostający w laickim związku małżeńskim, zawierają odrębne małżeństwa w wyłącznie w obrządku religijnym.
Na zakończenie warto również poruszyć kwestię zawarcia związku małżeńskiego przez pełnomocnika. Taka możliwość istnieje, jest jednak obwarowana ściśle określonymi warunkami. Zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego przez pełnomocnika wydaje sąd, szczegółowo badając okoliczności sprawy. Pełnomocnictwo do zawarcia związku małżeńskiego powinno z kolei być udzielone pisemnie z urzędowo potwierdzonym podpisem oraz wskazaniem osoby, z którą związek małżeński ma być zawarty.
Hanna Bukowska LL.M.
