W myśl powszechnie obowiązujących w Polsce przepisów związek partnerski nie jest uznawany za rodzinę. Jednakże pojawiają się pewne zmiany w tym obszarze. Jest to wyraźnie widoczne w linii orzeczniczej Sądu Najwyższego. Wymownym przykładem pewnej tendencji w definiowaniu rodziny jest orzeczenie z dnia 13 kwietnia bieżącego roku (sygn. IV CK 648/04).
Kazus dotyczy pary, która mieszkała ze sobą przez wiele lat (16 lat). Para żyła jak małżeństwo. W pewnym momencie mężczyzna zginął w wypadku samochodowym. Za skutki zdarzenia odpowiadał kierowca innego samochodu (auto zarejestrowane w Niemczech). W tej sytuacji wszelkie obowiązki na podstawie umów przejęło Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Biuro odmówiło kobiecie odszkodowania, powołując się na zasadę, że takie przysługuje wyłącznie członkom najbliższej rodziny. W tej sytuacji doszło do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na drodze postępowania sądowego, na podstawie art. 446 § 3 kodeksu cywilnego. W myśl wskazanego artykułu Sąd może bowiem przyznać najbliższym członkom zmarłego odszkodowanie - jeżeli wskutek śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Warto zaznaczyć, że zarówno sąd pierwszej instancji, jak i drugiej przychylił się do żądania strony powodowej. Sprawa trafiła jednak jeszcze, w drodze kasacji, do Sądu Najwyższego. Badając sprawę SN uznał, że nie ma jednej i niepodważalnej definicji rodziny. Wiele obowiązujących powszechnie przepisów w różny sposób określa, kim jest osoba bliska i kto wchodzi w skład rodziny itp. W związku z tym w wielu przypadkach faktycznie na równi traktuje się rodzinę (w znaczeniu formalnym) z osobami pozostającymi we wspólnym pożyciu. Konkubinat, chociaż nie jest związkiem formalnym, polega na tworzeniu przez kobietę i mężczyznę więzi takich jak w rodzinie.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy uznał, ze nie ma żadnych podstaw aby odmówić wieloletniemu konkubinatowi statusu rodziny. W przedmiotowej sprawie strona powodowa otrzymała zatem odszkodowanie, które przysługuje tylko członkom rodziny.
Wyrok ten ma znaczenie fundamentalne, jednoznacznie sugeruje bowiem, że znaczenie konkubinatu w polskim systemie prawnym ulega istotnej modyfikacji. Jest to bardzo ważna tendencja zarówno dla samych zainteresowanych jak i sądów, które coraz częściej orzekają w podobnych sprawach.
Hanna Bukowska LL.M.
