Prawo sąsiedzkie to, najprościej mówiąc, zespół norm określających uprawnienia i obowiązki właściciela nieruchomości w relacjach sąsiedzkich. W polskim systemie prawnym początki norm regulujących stosunki sąsiedzkie mają głębokie korzenie. Już w średniowieczu można było bowiem znaleźć zapisy wyznaczające krąg istotnych uprawnień czy obowiązków sąsiadów...
Obecnie zespół norm określanych zbiorczo jako „prawo sąsiedzkie” regulowany jest przede wszystkim przez przepisy Kodeksu Cywilnego (art. 143 – 154). Normy te określają zasady korzystania z nieruchomości oraz stosunki graniczne w kontekście relacji sąsiedzkich.
Najważniejsze zasady wynikające z prawa sąsiedzkiego :
- właściciel nieruchomości powinien powstrzymywać się od wszelkich działań, które mogłyby zakłócać korzystanie z nieruchomości sąsiedniej ponad przeciętną miarę;
- jeżeli nieruchomość nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej bądź do należących do niej budynków gospodarskich, wówczas właściciel takiej nieruchomości może żądać od właściciela (albo właścicieli) gruntów sąsiednich ustanowienia służebności drogowej;
- owoce opadłe z drzewa albo krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki;
- właścicielowi nie wolno prowadzić robót ziemnych w sposób grożący nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia;
- właściciel nieruchomości gruntowej ma prawo wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia przechodzących gałęzi lub owoców (przy czym właściciel sąsiedniego gruntu może żądać naprawienia wynikłej z takich działań szkody!);
- właściciel gruntu może obciąć i zachować owoce, korzenie i gałęzie przechodzące z sąsiedniego gruntu (przy czym powinien wcześniej wyznaczyć sąsiadowi termin do ich usunięcia);
- jeżeli przy wznoszeniu budynku (ewentualnie innego urządzenia) przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda albo bez zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy. W takiej sytuacji można jednak żądać wykupienia zajętej części gruntu (oraz tej części, która na skutek budowy straciła dla właściciela znaczenie gospodarcze) bądź wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności gruntowej.
Ponadto, w myśl obowiązujących przepisów na właścicielach gruntów spoczywa obowiązek współdziałania zarówno przy rozgraniczeniu gruntów, jak również przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych - koszty rozgraniczenia i utrzymywania znaków granicznych właściciele gruntów sąsiednich ponoszą po połowie. Warto również zaznaczyć, że obowiązuje domniemanie że płoty, mury, miedze, itp. które znajdują się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku (dotyczy to również krzewów i drzew na granicy).
